۱/۲۰/۱۴۰۲

چ کەردەن؟

 ئێمەی کورد بۆ ئێستا و داهاتووی ئێران دوو ئەرکی گرینگمان هەیە کە دەبێ هاوتەریب بەرەوپێشیان بەرین:

الف - یەکخستنی ناوماڵی کورد، هاندانی لایەنەکان بۆ ئەو یەکگرتوویییە و بەگژداچوونەوەی هەر هەنگاوێک کە زیان لەو یەکگرتووییەمان بدا
ب - هێنانە سەر خەتی نەتەوەکانی دیکە و خۆ نیزیک کردنەوە و خۆڕێکخستن لەگەڵ ئەو نەتەوانە گرینگترین کارتێکە کە کورد وەک ڕێکخراوترین و مافخوازترین نەتەوە، دەبێ بە دروستی یاری پێ بکا. تا پێش لە شۆڕشی ژینا، فارسەکان لە کارتی نەتەوەکانی دیکە بۆ سەرکوتی کورد و خواستەکانمان سەرکەوتووانە کەلکیان وەرگرت. بەڵام کاتێ لە تەورێزەوە بانگی "ئازەربایجان بێدارە و پشتیوانی کوردستانە" گوترا، لە تارانەوە کورد بە چاو و چرای خەبات ناوی هات و لە بلوچستانەوە دروشمی کورد بە تەنیا نییە و بلوچ پشتیوانییە بەرز بۆوە، ئەو کارتە بە قازانجی کورد وەرگەڕا. بۆیەش ئێمەی کورد دەبوو و دەبێ بە باشترین شێوە لەو وەرسووڕانە و لەو کارتە کەلک وەرگرین. ئەوەش پێش هەر مەبەستێک، دەبێ بۆ شکاندنی شکۆی دەسەڵاتدارەتیی فارس بە هەر کام لە شێوەکانی پادشاهی، ئیسلامی و کۆماری و هەر شێوازێک کە ئامادە نەبێ دان بە مافی نەتەوەکاندا بنێ، کەلکی لێ وەربگیرێ. بۆ هێنانە سەر خەتی نەتەوەکان و پێکهێنانی هاوپێوەندی لە نێوانماندا، پێویستە هەر جۆری بۆمان دەکرێ لەو ڕێگایانەی خوارەوەدا هەنگاو بنێین:
١- هەوڵ بدەین لە خۆشی و ناخۆشیی هەموو نەتەوەکانی دیکەدا بێ جیاوازی بەشدار بین؛
- گەر لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا هەشتەگ و تۆفانی تویتێرییان هەبوو لەگەڵیان بەشدار بین
- گەر جێژن و بۆنەیەکیان هەبوو، بە چڕی پیرۆزباییان پێ بڵێین و جێژنیان لەگەڵ بگرین.
- ئەگەر کارەساتێکیان بەسەردا هات، هاودەردییان لەگەڵ بکەین و بە پێی توانا یارمەتییان بدەین.
- لە خۆپێشاندانەکانماندا ئەگەر کەسیشیان لەگەڵمان نەبوو، بۆخۆمان ئاڵایەکیان بۆ هەڵبدەین
- لە جێژن و بۆنەکانماندا بانگیان بکەین و ڕێگایان بدەین پەیامیان هەبێ.
- لە سەر میدیاکانمان وەختیان بۆ تەرخان بکەین.
٢- لە تویت، کامێنت یان بابەتی کێشە خوڵقێن، لە دانانی نەقشەی خەیاڵی، لە گێڕانەوەی مێژوو و هەر شتێکی دیکە کە هۆی نیگەرانیی نەتەوەیەک لەو نەتەوانەی لێ بکەوێتەوە، خۆ ببوێرین. ئەوە بە تایبەتی لە پێوەندیی نێوان کورد و تورک، کورد و عەرەب و کورد و لوڕدا بۆ ئێمەی کورد گرینگە لەبەرچاوی بگرین.
٣- چارەنووسی هەر شار، ناوچە یان پارێزگایەکی جێی مشتومڕ بە داهاتوو و بە دەنگی خەڵکی ئەو شوێنانە و بە پاراستنی مافی کەمینە لەهەر حاڵەتێکی دابەشکردندا بسپێرین و ئێستا نە بیاندەین بە هیچ نەتەوەیەک و نە بە دەستیان لێ بەر بدەین. هاوکات هەوڵ نەدەین بکەوینە ناو ئەو کێشانەی کە تاکی ئەوان یان ڕەنگە دەزگا سایبێرییەکان لە دانانی ئەو شتانە بۆ هاندانی ئێمە و پێکوەرکردنمان دەیهێننە گۆڕێ.
٤- لە کێشەی نێوان نەتەوەکاندا مەگەر کێشەیان لەگەڵ فارسەکان هەبێ ئەگینا باشترە بێلایەنی بپارێزین و چەندی بۆمان کرا دەست لە کاروباریان وەرنەدەین. بە تایبەت لە کێشەی نێوان لوڕ و عەرەب یان تورک و گیلەک یان گیلەک و تەبەریدا
٥- پەرەگرتنی ئەو خواستە نەتەوەییانە و زۆربوونی ڕادەیان نیگەرانمان نەکا و بە هەڕەشەیان نەزانین و بەرچاوتەنگانە مامەڵەیان لەگەڵ نەکەین.
٦- هەوڵ نەدەین هێژەمۆنیی خۆمان بەسەر هیچ گەلێکدا بسەپێنین یان نەتەوەیەکی دیکە بە بەشێک لە کورد لەقەڵەم بدەین. ئیزن بدەین خەڵک لەداهاتوودا بۆخۆیان بڕیار لەسەر شوناسی نەتەوەیی خۆیان بدەن و نیزیکایەتییەکان بکەین بە هۆی دۆستایەتی و هاوکاری نەک هەوڵدان بۆ قووتدانی نەتەوەیەک لە لایەن نەتەوەی ئێمەوە. هەوڵی ئاوا زیاتر نێوان ناخۆشی لێ دەکەوێتەوە کە بە قازانجمان نییە. ئەوە بە تایبەت ڕووی لەو ڕوانگەیە کە لوڕەکان بە کورد دەزانێ لەحاڵێکدا لوڕەکان بۆخۆیان لەو بارەوە کۆک نین.
٧- شۆڕشی ژینا شۆڕشێکی سیکۆلار و نادینییە. نەهێڵین لەپێوەندیی لەگەڵ ئەو نەتەوانەدا پرسی ئایین و دین ڕەنگدانەوەی بەسەر ئاست و جۆری پێوەندییەکانماندا هەبێ. لە هەمانکاتدا کە دەبێ ڕێز لە بۆچوونی ئایینیی جیاوازی ئەوان تا ئەو جێگایەی زیانی بۆ ئایین و خەڵکی دیکە و بۆ کۆمەڵگا نەبێ، بگرین.
٨- لەگەڵ فارسەکانیشدا پێویستە هێرشمان بۆ سەر ڕۆحی هێژەمۆنی خوازی و خۆ بە زلزانیی و خۆ بە گشت زانیی ئەوان بێ نەک بێڕێزی بە نەتەوەیەک لە نەتەوەکان. پێویستە پێیان بسەلمێنین کە ئەوانیش وەک هەموو نەتەوەکانی دیکە، لە نەتەوەیەکی ناو ئەو هەموو نەتەوەیە نە زیاترن و نە کەمتر.


۱/۱۸/۱۴۰۲

ژاکاوێک بە شێعری گەشەوە


نێوەڕاستەکانی دەیەی شەستی هەتاوی، منیش لەو مەدرەسەیە دەمخوێند کە ئەو دوو پۆل لەپێش منەوە بوو. مەدرەسەی ١٧ی شەهریوەر لە گەڕەکی سێ‌ئاشانی مەهاباد. من ساڵی یەکەمی ناوەندی و ئەو ساڵی سێهەم بوو. لەگەڵ کاکم هاوکلاس و دەستەبرا بوون. هاوناویش بوون. زۆر ڕۆژان کاکم تا بەر دەرگای ماڵێیانی لەگەڵ دەچوو. جاری واش بوو دەچوو سەردانی دەکرد و دەرسەکانی بۆ دەخوێندەوە. دەیگوت کەمتر وا هەیە دوو جاری بۆ بخوێنمەوە و یەک جار بەسە بۆ ئەوەی لەبەری کا و لەبیری بێ.

یەکەم جار ڕەنگە ساڵێک یان دوو ساڵ دواتر بوو کە بە هۆی هاوڕێکانمەوە بە ئاودەنگی قسەم لەگەڵ کرد. زۆر زوو هەستی بە ئاشنابوونی دەنگم کرد و هەڵیدا کە برای ناسری هاوڕێی ئەوم! مرۆڤێکی ڕەزا سووک، قسەخۆش و خۆماڵی بوو. ئەویش وەک من منداڵی لادێ بوو. لەدایکبووی بەردەڕەشانی گوڵاویاغای سەر جادەی مەهاباد-میاندواو. تا پۆلی سێی سەرەتایی چاوەکانی مابوون و ژیانی ساکار و سروشتی دڵڕفێنی لادێی دیتبوو. هەر ئەو ماوە کەمەی تەمەن شوێنی لەسەر هزر و هەستی بە جێ هێشتبوو.

دەیانگوت شاعیرە. من چم لێ نەبیستبوو و لێم نەخوێندبۆوە بەڵام هەر ئەو ساڵانە لە یەکێک لە ژمارە سەرەتاکانی سروەدا شێعرێکی چاپ بوو. شێعرێکی جوان و دڵگیر بوو. دواتر ناوبانگی ئەدەبی بەرز بۆوە. ناسناوی شێعریی ژاکاو بوو. شاعیرێک کە سەرەڕای نابینایی، جوانی ناس و جوانی نووس و جوان نووس بوو. هاوکات شاعیرێکی شۆڕشگێڕ و تا سەر ئێسقان کوردپەروەر و نیشتمانخۆشەویست. لە دۆخی دیکتاتۆری و داگیرکراویی وڵاتدا ئازایەتی بە شێعرەکانییەوە دیار بوو؛

ئەی هەوری لێڵ و ڕەشی وڵات و دیارەڪەم

واز بێنە بڕۆ بۆچی بوویە چەتری شارەڪەم؟

لاچۆ لە ئاسمانی من و چڵڪنی مەڪە

با دەرڪەوێ هەتاوی بەتینی بەهارەڪەم

شاڵاوی تەرزە مەڕێژە سەر خونچەڪانی من

چاوی ڕەشی لێ سوور بووە با نەگری یارەڪەم

ئەی هەوری مەینەت‌وغەزەب حاشا پەڵەم نەویست

بە بروسڪە مەسووتێنە هەموو لالە زارەڪەم

بە گرمە گرم بۆوا بەری ئاسۆت لێگرتووم

ڕۆژ بەردە با بڕەوێ مەینەت و پەژارەڪەم

با سەقر و باز و هەڵۆ لە گەرمێنێ بێنەوە

ڕەش هەڵبگێڕن ڕژد و تەلانی هەوارەڪەم

با ڪوردە خێڵەڪی ڕوو بە سامڕەند بڪەونە ڕێ

ڪەو دەنگی شادی هەڵێنێ لەبەر پەسارەڪەم

ئەی هەوری لێڵ و ڕەشی وڵات و دیارەڪەم

نامانهەوێی بڕۆ لە ئاسمانی شارەڪەم

شێعری "قەندیل"ی یەک لەو شێعرە بەرزانە بوو کە هەستی شۆڕشگێڕیی ئەوی زیاتر بە گوێی شۆڕشگێڕان گەیاند:

قەندیل دەڵێ من سەر بە تەمم قەندیلم

تا خێڵی کوڕانم دەگەنێ هەر دیلم

زۆر هەوری دەبابەم بە سەرا هەڵدەتەقێ

زۆر تیری نەیاران لە دڵم هەڵدەچەقێ

زۆر دەکشێ بە سەرما سێبەری داڵاشان

زۆر دەڕژێ بە سەرما پەڵە خوێنی لاشان

زۆر شەو بە برینداری لە خەو هەستاوم

هەر بەرزە قەڵای کوردم و راوەستاوم

ئەو جۆگەلە ئاوەی کە لە من ڕادەخوشێ

ڕۆڵەی گەلە وەک سوجدە لەبۆی ڕادەکشێ

کاتێ سەری زاماری لە کۆشی خۆمە

شەو تاکوو بەیان بۆ کوڕی خۆم لۆلۆمە

هۆ دوندی کەلیخانی ڕنووپۆشی بەسام

یادم کە لە ژێر هەوری دەبابان عەبەسام

دڵ کەوتووە و هێــزم نییە بیلاوێنم

سەد ڕۆستەمە کوژراوە لە سەر داوێنم

من باوکم و دڵ بە خەم و ئاواره

چوار خێڵی کوڕانی بێبەشم لێ دیارە

نەورۆزی ڕەهایی و هەڕەتی هاتی من

ڕۆڵەم دەوێ بینووسێ بەسەرهاتی من

ژاکاو شارەزایی و تواناییەکی کەموێنەی لە نووسینی شێعر بە هەردوو شێوەی کلاسیک و نوێ هەبوو. بەشێک لە شێعرەکانی وەکو "کانی" کە هونەرمەندان ئاوازیان لەسەر دانا و گوتیانەوە، ناوبانگی ئەویان پتر بە گوێی کوردستانیان گەیاند:

هەر کاتێ دەکەومە بیری ئاواتی ڕۆژانی جوانی

بۆ ساڕێژی زامەکانم بە تەنیا دێمە سەر کانی

زووخاوی دڵ هەڵدەڕێژم بۆ وردە شەپۆلەکانی

ئەو بەستەیەی بۆ دەخوێنم بە لاوک یا بە گۆرانی:

کانی، کانی

تۆ جێژوانی دڵدارانی

تۆ ئاوێنەی ئاسمانی

خوێنی جەرگی چیا سەخت و بەرزەکانی

خۆزگە ئەوەی من دەیزانم، تۆش بیزانی

کانی، کانی

تۆ ئەسرینی هەورەکانی

دەزانی بۆ خۆشم دەوێی؟

شاعیرکوژێک وەک تۆ دەچێ چاوەکانی

دەزانی بۆ زۆر دێمە لات؟

چون لە لای تۆ بەجێ ماون جێ‌پێکانی

کانی، کانی

تۆ شاهیدی پشکووتنی ئەوینێکی ئاسمانیی

قاتڵی من لە تۆیدا شوشت پەنجەکانی

خوێنی دڵم تکاوە نێو ئاوی کانی

بەدەم بزەی ئەوینەوە دەمردم و نەمدەزانی.

ئەمڕۆ سێ ساڵ بەسەر کۆچی کاک ناسری ئاغابرادا تێپەڕی. کۆچێک کە بەڕاستی زۆر زوو و ناوادە بوو. کۆچی مرۆڤێکی زانا، شاعیرێکی بە توانا و کوردێکی پاک و ڕاستەقین. خەسارێک بوو کە لە کورد و لە ئەدەب و لە شێعری کوردستان کەوت.

بە دڵنیاییەوە یادی کاک ناسر بۆ هەمیشە بە بەرزی و بە نەمری لەنێو گەلەکەیدا دەمێنێتەوە



بابەتی نوێ:

حیزب وەک سەنتەر، ستراتژیی حیزب وەک سەنتێز

سەردەمی ئێستا، سەردەمی بەئاگاهاتنەوەی هەرچی زیاتری نەتەوە بندەستەکانە. سەردەمی ‏هەوڵدانی بە کۆمەڵی کۆمەڵگا ژێردەستەکان بۆ سڕینەوەی سێبەری دا...