۲/۱۷/۱۴۰۱

بیرەوەریەکی رێزدار سەعدوون مازووچی

مامۆستا هێدی و نزار قه‌بانی

نزیکه‌ی حه‌وتوویه‌ك له‌ کۆچی دوایی مامۆستا هێدی ڕابردووه‌ بابه‌تێکم که‌وتۆته‌ سه‌ر نووکی قه‌ڵه‌مێ ئه‌م شه‌و ده‌مه‌ویست بینووسم ، بۆ پشت ئه‌ستوور کردنی چه‌ند بڕگه‌یه‌ک له‌ بابه‌ته‌که به‌ شێعر و تئۆری، په‌نام برده‌ کتێبخانه‌ بچکۆڵه‌که‌ی خۆم. ‌ له‌ کاتی گه‌ڕان به‌ شوێن سه‌رچاوه‌ دا کتێبێکی نزار قه‌بانی به‌ نێوی داستانی من و شێعرم چاو پێکه‌وت که‌ بیره‌وه‌ری و بیری شیاوی گێڕانه‌وه‌ی تێدا ورووژاندم.

1-ساڵی 1372 له‌ پادگانی مالکی ئه‌شته‌ری ورمێ له‌ ئاخریه‌کانی ده‌وره‌ی ئیجباری (سه‌ربازی) دا له‌گه‌ڵ کاك تاهیر قاسمی ئاشنا بووم . زۆر زوو درکاندی ئاشقی خوێندنه‌وه‌ و ئه‌ده‌بیاته‌ . ئه‌و کات بۆ یه‌که‌م جار ئه‌و کتێبه‌ی نزار قه‌بانیم به‌ دستیه‌وه‌ دیت. من که‌ زۆر ئاشقی شێعره‌ ئاشقانه‌کانی نزار قه‌بانی بووم پێم خۆش بوو داستانی نزار و شێعر بزانم . جیلی ئێمه‌ ئه‌وانه‌ی سه‌ریان له‌ خوێندنه‌وه‌ دا بوو هه‌موویان داستانێکیان له‌گه‌ڵ شێعر و ئه‌ده‌بیات دا هه‌بوو ، من ناچمه‌وه‌ سه‌ر ئه‌و باسه‌ . کتێبه‌که‌م له‌ کاک تاهیر وه‌رگرت و به‌ تامه‌زرۆیه‌وه‌ ده‌ستم به‌ خوێندنه‌وه‌ کرد . هه‌ر چه‌ند من له‌ خوێندنه‌وه‌ دا ته‌مبه‌ڵ نیم به‌ڵام دۆسته‌ تازه‌که‌م نه‌ی هێشت کتێبه‌که‌ ته‌واو که‌م، بێ ماڵ ئاوایی به‌جێی هێشتم و ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێ له‌ نزیکه‌وه‌ نه‌مدیته‌وه تا ئه‌مانه‌ته‌که‌ی بده‌مه‌وه‌. من که‌ تامی شیرین و تاڵی وه‌سڵ و هیجری یارانم زۆر چێشتووه‌ بۆنی کاك تاهیریشم به‌ شه‌ماڵ و هه‌ناسه‌ی کوێستان و کتێبه‌وه‌ نا و ... ‌

به‌ دوو بۆنه‌وه‌ ئه‌و کتێبه‌ لای من زۆر به‌ڕێزه‌: هه‌م بۆنی دۆستێکی وه‌ك کاك تاهیری لێدێ و هه‌م ئه‌شقی ده‌مشقی له‌ شێعری نزار دا زۆر شیرینه‌ .

2- هه‌ر چه‌ند وێكچوونێکی ئه‌و تۆ له‌ نێوان مه‌کتبی شێعری مامۆستا هێدی و نزار قه‌بانی دا به‌دی ناکرێ به‌ڵام هه‌ردووك شاعیر له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر ناسك خه‌یاڵ و جوان په‌ره‌ست بوون و ژنیان وه‌ك به‌شێکی به‌رچاوی جوانی خۆش ویستووه‌. نازانم ئه‌گه‌ر نزار قه‌بانی زیندووبا چی له‌ سه‌ر ئه‌و مه‌رگه‌ساته‌ی ئێستای سوریه‌ ده‌نووسی به‌ڵام مامۆستا هێدی ده‌روه‌ستانه‌ ئه‌وینی نیشتمان و ژنی وه‌ك دینامیسمی شێعری خۆی ئاوێته‌ یه‌ك کردوون و له‌و داهێنانه‌ دا غه‌زه‌لی کوردی به‌ره‌ژوور بردووه‌ .

--------------------

تێبینی:

نووسەر ئەم بابەتەی لە فەیسبووکی خۆیدا بڵاو کردبۆوە و من بێ مۆڵەت لێرە بڵاوم کردەوە



ناوەخت

من جاری وایە زوو دەگەم

وەک ئەو کاتەی لە دایک بووم

هێندێک جاریش یەکجار درەنگ

وەک ئێستا کە بەم تەمەنە ئاشقت بووم

 

من هەمیشە دەرەنگ دەگەمە سەر شایی

بۆ لای نەهامەتیش زۆر زوو

ئەو کاتانەش؛

یا هەموو شت تەواو بووە

یان دەستی پێ نەکردووە!        



ئێستاش

 لە قۆناغێکی ژیان دام

بۆ مردنم گەلێ زووە و

بۆ ئاشق بوونیش زۆر درەنگ

من دیسانیش درەنگ کەوتووم

 خۆشەویستم! تۆ بمبوورە

 لە سەر لێواری ئەوینم

بەڵام نیزیکترم لە مەرگ

من دیسانیش درەنگ کەوتووم

                                       شێعری عەزیز نەسین

واتای گاتا و گاتاکانی زەردەشت

 

فارس جاری وایە وەهایان وشەکان لێ ئاڵۆز کردووین، زۆر بە زەحمەت دەیانناسینەوە. یەک لەو وشانە، گاتاکانی زەرتۆشتە. بە واتای سروود مانایان کردۆتەوە. هەمان وشە لە پەهلەویدا بووە بە گاس یان گاث. دەشڵێن لە کۆی هەموو ئاڤێستا، تەنیا گاتاکان هی زەرتۆشتن و ئەوانی دیکە هاوردە یان پێوە لێکێندراون.
بە پێی ئەو لێکدانەوانەی سەرەوە، گاتا شتێک نییە بێجگە لە وشەی گوتە، گۆتە یان وتە کە لە کرداری گۆتنە. کاتێکیش ئێژن گاتاکانی زەردەشت، بریتی‌یە لە گوتەکانی زەردەشت. ئەو قسانەی کە زەردەشت خۆی گوتوونی. هەمان وشەی گات لە فەیلیدا بووە بە گاس یان گاث. ئەوەش بنەمای کرداری گاز کردن یان گاس کردنە کە ئێستاش لە بنزاراوەی هەولێری و تا ساڵانێک لەمەوبەر لە بنزاراوەی موکریانیشدا مابوو. بەو پێیە بنەمای گاس، گات و گۆتە. ڕەنگە هەر ئەم گاسەش بووە بە قسە.
گاتاکان لە پێنج بەشدا پۆلێن کراون. هەر بەشەی بە سەر چەند هات دا دابەش کراون. وشەی هات دەکرێ بە واتای فەڕ و بەرەکەت بێ یان لە کرداری هاتن. وەک دەڵێن شێعرێکی بۆ هات، یان بەندێکی بۆ هات. گاتاکانیش ئەو گوتانەن کە زەردەشت بۆی هاتووە یان بۆ زەردەشت هاتووە.
بەشی یەکەم باسی هەڵبژاردنی پەیامهێنەرە. چونکە بە وشەی ئەهوەن ویتی دەست پێدەکا، بە ناوی ئەهوەنایەتی ناودێر کراوە. ئەویش بە سەر حەوت هاتدا دابەش دەکرێ. هاتێک خۆی چەند بەندە و هەر بەندێک سێ تاکە. هەر تاکێکیش شازدە بڕگەیە بەڵام درووستەکەی ئەوەیە کە هەر تاکێک خۆی لە دوو بەشی ٩ و ٧ بڕگە پێکهاتووە. شێعری حەوت بڕگەیی لە فۆلکلۆری کوردیدا کێشێکی سووکە؛ وەک
هەی یەزن یەزن یەزن
سینگەکەت باخچە و ڕەزن
مامۆستا فەرموویەتی
ماچت حەڵاڵە بۆ من

بەشی دووهەم باسی خوداناسی، خۆناسین و خوڵقانە. ناوی "ئۆشتاوایەتی" لێ نراوە کە دەکرێ هۆشتەوایەتی و ئەویش شێوەی کۆنی خۆشتەوایەتی، خۆشتەڤایەتی و خۆشەویستی بێ. مەبەستیش لێی خۆشەویستی بۆ خودایە. بە سەر چوار هاتدا دابەش کراوە و هەر هاتێک بە سەر چەند بەند و هەر بەندێک پێنج تاکە. هەر تاکێکیش یازدە بڕگەیە. لە شێعری فۆلکلۆردا ئەو کێشە زۆر بەرچاوە. وەک:
لە/ و/ڵا/تی خۆ/مان/ کێ/وێک/ د/یا/رە
بە/ قەد/ ئەو/ کێ/وە/ خەم/ لە/ د/ڵم/ با/رە

بەشی سێهەم گاتی سپەنتامینۆیە کە باسی خوڵقاندنی جیهان دەکا. چوار هاتی هەیە و هەر هاتێک چەندان بەند و بەندەکانیشی یازدە بڕگەیین.

وەهۆخشترگات: سەبارەت بە نوێ بوونەوەی دنیا و ئەرکی مرۆڤەکانە. تەنها یەک هاتە. ئەویش چەند بەندە و هەر بەندێک سێ تاک و هەر تاکێک چواردە بڕگەیە. بۆ وێنە لە سەر کێشی ئەو گۆرانییە؛

مەس/تم/ مەس/تم/ مەس/تم/ شێت/ بووم/ بە/ خۆم/ نا/وەس/تم
خز/می/نە/ مەم/کەن/ لۆ/مە/ کوژ/را/وی/ چا/وی/ مەس/تم

وەهێشتوهێشت گاتا؛ سەبارەت بە بەرزترین ئاواتی ئەشو زەردەشت و ئەشوانەکانە. بەو پێیەش وشەکە دەبێتە بەهەشت و هێشت واتە هێشتن بۆ چوونە بەهەشت یان ڕێگای گەیشتن بە بەهەشت. حەوت هاتی هەیە. بەندەکانی لە دوو تاکی درێژ و دوو تاکی کورت پێکهاتوون. کورتەکانی ١٢ و درێژەکانی ١٩ بڕگەن.

بابەتی نوێ:

حیزب وەک سەنتەر، ستراتژیی حیزب وەک سەنتێز

سەردەمی ئێستا، سەردەمی بەئاگاهاتنەوەی هەرچی زیاتری نەتەوە بندەستەکانە. سەردەمی ‏هەوڵدانی بە کۆمەڵی کۆمەڵگا ژێردەستەکان بۆ سڕینەوەی سێبەری دا...