۴/۰۸/۱۴۰۱

عەزیز گەردی نووسەر و وەرگێڕێکی یەکسانیخوازیش بوو

ژمارە ٥٧ی گۆڤاری ژنان - گۆڤاری یەکێتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان، پووشپەڕی ١٤٠١، کۆمەڵێک بابەتی دە خۆ گرتووە کە سەرنجراکێشن بەڵام لە نێویاندا، داوێنی لاپەڕەی ٤٢ بە تایبەتی سەرنجی منی ڕاکێشا؛ "ژنان"یش هەواڵی کۆچی دوایی عەزیز گەردی، نووسەر و وەرگێڕی بە توانای کوردی بڵاو کردۆتەوە و ڕێزی گرتووە. ئەوەش جێگای دەستخۆشییە کە ژنانی کورد ئەمەگناسی تێکۆشانە ئەدەبیەکانی عەزیز گەردی بن. هاوکات بۆ گۆڤارێکی تایبەت بە ژنان، هەم ئاسایی‌یە و هەمیش چاوەڕوانکراوە کە بابەتەکانی لە دەلاقەی ژنایەتی و لە گۆشە نیگای مافەکانی ژنانەوە هەڵبژێرێ. ئەوەش لە یادکردنی مامۆستا عەزیز گەردیدا بە ئاسانی دەلوێ. ئاخر مامۆستا جگە لە توانا ئەدەبیەکەی، مرۆڤانە دەینووسی و لە پێناو کوردایەتی و مرۆڤایەتیشدا وەریدەگێڕا. یەک لەو بوارانەش گرینگیدانی بە ژن و بە ئەدەبی ژنان بوو. لە کارەکانی ئەو بوارەی لانیکەم ئەو سێ بەرهەمەی خوارەوە شیاوی ئەوە بوون کە گۆڤارێکی ژنانەی کوردی وەبیر خوێنەرانی خۆی بێنێتەوە:

·     ژیانی ئافرەتی کورد - هێنی هارۆڵد هانسن

·     ئافرەتی کوردی لە تورکیا - لوسی گارنێت

·     یەزداندوخت ، خانمی خانەدانی هەولێری

بەڵام جگە لەوانە، عەزیز گەردی وەرگێڕێکی شێلگیری بەرهەمەکانی «ئۆریانا فالاچی»، ژنە نووسەری بە ناوبانگی ئیتالیایی بوو. فالاچی نووسەرێکی چەپگەرا و خەباتکارێکی یەکسانیخواز بوو کە زۆربەی بەرهەمەکانی لە پێناو یەکسانیی کۆمەڵگا و بەرابەریی مافەکانی نێوان ژن و پیاودا نووسی. ئەو هەشت بەرهەمەی خوارەوەی فالاچی کە بەشی زۆری کتێبەکانیەتی، لە لایەن عەزیز گەردیەوە وەرگێڕدرانە سەر زمانی کوردی؛ 

·       ئافرەت ڕەگەزی بێکەڵک

·       پەنەلۆپە لە جەنگدا

·      پیاوێک

·      حەفت گفتوگۆ

·      ژیان و جەنگ و ھیچی تر

·      گفتگۆ لەگەڵ مێژوودا

·      نامەیەک بۆ ئەو کۆرپەلە نێرینەی کە ھەرگیز لەدایک نەبوو

·      ئەگەر خۆر بمرێت

عەزیز گەردی ئەگەرچی لە ماوەی تەمەنیدا لە گەڵ هیچ ئافرەتێک ژیانی هاوبەشی پێکنەهێنا و بە زگورتی سەری نایەوە بەڵام چاوخشاندنێک بە سەر ئەو بەرهەمانە و سەرجەم بەرهەمەکانی دیکەیدا نیشانمان دەدا کە دەستەبەربوونی مافی وەک یەکی ژن و پیاو لە کۆمەڵگادا دەغدەغەی بەردەوام و یەکسانیخوازی هەمیشە یەک لە بنەما هزری و ئیخلاقیەکانی ئەو ئینسانە مەزنە بوو. ڕەنگە جوانترین ناساندنی لەم بوارەدا، لە دووتوێی شێعرەکەی «فەرهاد پیرباڵ» بۆ عەزیز گەردی‌دا خۆی بنوێنێ کە کاتی خۆی گوتی:

 

بۆ عەزیز گەردی

-  بەرەو کوێ دەڕۆی بە بێ بۆنی ژن و دەنگی ژن و تامی ژن... عەزیز گەردی؟

-  ئەدی تۆ بەرەو کوێ دەڕۆی فەرهاد پیرباڵ؟

بە خۆت و ژنەکەت و... پێنج منداڵ بە دوواتەوە؟

-  من دەچمە گۆڕستان، سەرێک لە قەبری باوکم دەدەین

لەوێشەوە دەچین فاتیحەیەک لەسەر گۆڕی داپیرم دەخوێنین.

دەی؛ بەرەو کوێ دەڕۆی، عەزیز گەردی؟

-  من بەرەو بەرزاییەکانی "وێزیرینگ"ی ئەمیلی برۆنتێ دەچم

لەوێ لەناو باخچەکەی "مارگرێت دووراس"

ژووانێکی عاشقانەم لەگەڵ "کلیۆپاترا" هەیە

لەوێشەوە لەسەر رێگەی خۆم

دەچم لە ماڵی "فروغی فەروخزاد"

پێکەوە شەرابێک لەگەڵ "غادە السمان" دەخۆمەوە

شەویش دەچمەوە ماڵی "جۆرج مەنسووڕ"

تا بەیانی لە باوەشی "ژنەکەی ناپلیۆن" بۆ خۆم، راحەت

تێر تێر دەنووم.

** شێعرەکەی پیرباڵ لە کۆبەرهەمی «پەناهەندەی ٣٣٣٣٣»دا بڵاو کراوەتەوە





۴/۰۴/۱۴۰۱

چەند کورتیلە شێعری ئەویندارانەی مەحموود دەروێش

 

جاری وایە دە خۆماندا گۆڕستانێکمان گەرەکە

بۆ ئەو شتانەی کە لە ناخماندا دەمرێن

*******

 

ژیان دەیهەوێ من لە بیرت کەم

بەڵام لە شتی وا ناگا دڵەکەم

*******


ئەوەی ئەوین لە دڵیدا نەکا هێلانە

لە هاتنی وەرزی زستان نیگەرانە

                               *******

ئێمە گەلێک ساڵ

خەممان لە کۆڵ نا و

بەیان نەئەنگووت

                               *******


کەمێک لە تۆ

گەلێکە لە هەموو شت

*******


بۆ سەلماندنی ئەوینم

چوار شاهیدم لە گەڵدایە؛

ترپەی دڵ

لەرزەی گیان

سیسیی جەستە

گرێی زمان

لە حاڵێکدا دادگا دوو شاهیدی بەسە

بۆ سەلماندنی یەک تاوان

*******


ئێمەش بزە دەکەوێتەوە سەر لێومان

دەستی گرتم و

بە سرتە دە گوێی چرپاندم

لەو ڕۆژەدا سێ وشە بوون بە ئازیزترین سامان؛

بەس تا سبەی

*******

چاوەکانت گوێزانێکن لە ناو دڵدا

ئازارم دەدەن و

دەشیانپەرەستم

*******


بێجگە لە وردبوونەوە لە چرچ و لۆچیی زرێبار

هیچم بۆ نەماوەتەوە

سبەینێم لێ بستێنە و دوێنێم بدەوە

لێگەڕێ با پێکەوە بین

*******

نەبوون تۆ دەکوژێ

بەڵام من بەو بوونە دەمرم

کە وەک نەبوون بێ گیانەو سارد

*******

وتی:

ماڵەکان لە نەبوونی دانیشتوانیاندا دەمرن

پاشان ئاماژەی بە دڵی خۆی کرد

*******

گەواهی دەدەم کە ئەوین

وەک مردنە

وەختێ دێ چاوەڕوانی نین

*******

سێ شت هیچکات تەواو نابن

تۆ

ئەوین

مردن

*******

هەموو ڕێگاکان دەگەنەوە تۆ

ئەو ڕێیەش کە بۆ

بیرچوونەوەی تۆ

گرتبوومە بەر خۆ

*******

زستانی تۆ قەت نامکوژێ

هەزار هاوین لە خەیاڵی مندا دەژێ

*******

دەستەکانتم پێ بسپێرە

دڵی خۆمیان پێ ڕابگرم

*******

لە شانسی خراپم لە بیرم چووبوو

شەو چەند درێژە

لە شانسی باشت تا بەربەیانی

بە یادی تۆ بووم

*******

ناوونیشانی تۆیان لێ پرسیم

زمانم گیرا

ڕێگام لە بیر چوو

هەموو دارەکان ئادرەسی تۆ بوون

هەموو بەردەکان هەر باسی تۆ بوون

هیچ کوێی ئەم هەردەم نەهاتەوە بیر

لە لای تۆ بووبم

هەر تەنها دەبوو کێو و دەریاکان بەوان نیشان دەم

کات تەواو نابێ

تۆ لەو کاتەدا لە بیر چوویەوە

کە من هەر نەبووم

ئەوان ئادرەسی تۆ دەدۆزنەوە

خۆت دوور مەکەوە

ئاسمان جێگای ئەویندارانە

*******

تۆ هی من نیت

بەڵام من تۆم خۆشدەوێ

هێشتا هەر تۆم خۆشدەوێ

دڵتەنگیتە وا دەمکوژێ

*******

من ئەو ئەویندارە بێ بەختەم

نە دەتوانم بۆ لای تۆ بێم

نە بەرەو خۆم بێمە دواوە

دوای تۆ دڵم

لە دژم سەریهەڵداوە

*******

 

لە دڵتەنگیدا دەمرین

لە ناو ئاگردا دەمرین

لە ژێر سێدارەدا دەمرین

بە گەرووی ژێر چەقۆ دەمرین

بەڵام ناڵێم

سەردەمی کۆتایی ئەوینی من و تۆ گەیشتووە

رێگای مەرگ بەرەو ئەوینمان بەستووە

*******

ڕۆژێک گوتمان

تەنیا مردن لێکمان جیا دەکاتەوە

ئەو درەنگ کەوت

ئێمە لێکتر جیا بووینەوە

*******

شەهیدی ئەوین

 

هۆزەکەم بۆ تۆ بە جێ هێشت

شارەکەم

دایک و باوکم

ئەوەی هەمبوو یان نەمبوو

ئێستا ئیدی
من شەهیدم

کەسێ کە لە پێناو تۆدا هیچی نییەو

لە پێناو تۆ دا هەموو شتی هەیە

تەنانەت مردن

*******

تۆ ئاگات لێ نەبوو

من بە نهێنی هاتمەوە

هەموو نیشانەکانی تۆم ماچ کرد

لە سەر جێپێکانت گوڵی سووتاوم دانا

لە پەنا ژوورەکەت مۆمێکم داگیرساند و

بۆ تاهەتایی گەڕامەوە

تۆ ئاگات لەو سەفەرانە نییە

۴/۰۳/۱۴۰۱

چەند کورتیلە شێعری نەزار قەببانی

 


تاوێ لە گەڵم دانیشە

با پێکەوە

بە سەر نەخشەی جوگرافیای ئەوینماندا بچینەوە

 

لام دانیشتە با بزانین

سنووری چاوەکانی تۆ و

کەوشەنی خەم و  کوڵی من

لە کوێ لێک دەگەڕێنەوە

 

تاوێ لە گەڵم دانیشە

تا سەبارەت بە جۆری خۆشەویستیمان

لە گەڵ یەکتر ساغ بینەوە

***

لێم مەپرسە کە چۆنم من

گەر بە ڕاستی خۆشت دەوێم

بزانە پەنجەم چ دەڵێن

***

 ئەوین واتە کارم بە جوگرافی نەبێ

تۆ ش چت لە مێژوو نەدابێ

تۆ بە دەنگی من بدوێیت و

بە چاوانی من ببینی و

جیهان بە پەنجەکانی من لە دەستتا بێ

***

 

گشت گوڵانم

لە باغی تۆوە لێکراوە

هەر مەیێ کە بینۆشم

لە ڕەزی تۆوە گیراوە

هەموو ئەنگوستیلەکانم

لە کانە زێڕی تۆ هەڵێنجراوە

گشتە بەرهەمە شێعریەکانیشم

واژۆی تۆیان بە سەرەوە

***

 

خۆشم دەوێی

دەترسم رۆژێک ڕابرێ و

جەستەی ژینمت نەلەرزاندبێ

لە شێعرمدا شۆڕشت هەڵنەگیرساندبێ و

وشەکانمت گڕ نەدابێ

 

خۆشم دەوێی

دەترسم تاوێ تێپەڕێ و

دەستم بە سەر ئاوریشمی دەستەکانتدا نەهێنابێ

وەکوو کۆترێک

لە سەر گومبەزت نەنیشتبم

لە تریفەتدا نەخووسابم

 

قسەت شێعرە

بێدەنگیت شێعر و

خۆشەویستیت

بروسکەیەک لە ڕەگمدا

وەک چارەنووسی هەڵوەدا

***

 

لە قاوەخانە بە خۆم گوت:

ئیدی لە ئەمڕۆ بە دواوە

یادت لە دڵ دەرداوێژم

 

ئەو هەموو خەمە زۆرانە

لە ناو دڵما دەشۆمەوەو

یادت لە گۆڕدا دەنێژم

 

دەبێ تاڵی، بە تاڵاوی قاوە بڕێژم

 

کەچی یادت

وەکوو تازە گوڵێکی جوان

دەرکەوتەوە لە ناو فینجان

***

 

ئەو کاتەی تۆ بە جلی نوێوە
بۆ دیتنم دێی

من خۆشی ئەو باخەوانەم لێ ڕووداوە

کە گوڵێکی نوێ

لە باخچەکەیدا ڕواوە

***

تۆ ئەو دوایین وڵاتەی کە

ماویتەوە لە جوگرافیای ئازادی

تۆ ئەو دوایین نیشتمانەی

دەمپارێژێ

لە مەترسی، لە برسێتی

 

تۆ

دوا گوڵەگەنم و

دوایین مانگ و

دوایین کۆتر و

دوایین هەوری

 

دوا گوڵی کە بۆنم کردی

دوا کتێبی کە خوێندمیەوەو

دوا وشەی تۆمارم کردی

***

 

ژن ئەگەر خۆشی بوێی

بۆ وڵامی بانگهێشتی تۆ

ئامادەیە لە پاریسەوە بێتە شام

قاوەیەکت لە گەڵ وەخوا

 

گەر دەرگای دڵیشی داخا

یەکجار لەوە ماندووترە

کڵۆی قەندت لە گەڵ بخوا

***

 

خۆ من ناتوانم قەت بێلایەن بم

نە لە حاند ژنێک کە دەموروژنێنێ

نە لە حاند شێعرێک کە دەمهەژێنێ

نە لە بۆی عەترێک کە دەملەرزێنێ

بێلایەنی قەت واتای نامێنێ

وەکوو باڵندە گەنم ببینێ

***

 

گشت چەکەکان

چ کۆن چ نۆ

هەمووم هێنا بۆ بەرەکانی شەڕی تۆ

 

تیر و کەوان

خەنجەری دەبان

ڕەمبی کەرگەدەن

هاژەکی قاڕەپێو

تەنانەت نینۆکەکانیشم

تا تێک بشکێنم شکۆی تۆ

 

کاتێ سوار و پیادەم شکان

زرێم بە عەرزی دادا تا بگریەم...

پلانەکانم هەموو بە بڵقی سەر ئاو بوون

گشت نهێنیم بە بادا چوون

 

پیاوە ئازاکانم

ڕوویان لە من وەرگێڕاوە

وا پەنایان بۆ چاوی ڕەشت هێناوە

***

 

تۆ

لە سەر کاغەزە سپیەکە ڕادەکشێیت و

لە ناو کتێبەکانمدا دەخەویت و

نووسینەکانم ڕێکدەخەی

پیتەکانم بۆ دەچنی و

هەڵەکانم بۆ لادەبەی

سا ئیتر چۆن

بڵێم بە خەڵک

من شاعیرم

لە حاڵێکدا ئەتۆی دەیڵێی

***


دوای من

ئەگەر کەسێ ماچت بکا

لە سەر لێوت

تووشی ڕەز و باخێک دەبێ  

من ناشتوومە

***

لە نێوان دوو وەرزی هاوین و زستان

وەرزێک هەیە

من ناوم لێ ناوە گریان

وەرزێک کە لەودا گیان

یەکجار نیزیکە لە ئاسمان

***

نە لە بەفر دەترسێم و نە لە سەرما

بەڵام لەم تەنیایی قورس و نامۆ

بیانوویەکم بۆ گەرمبوونەوە پێ نییە

بێجگە لە خۆشەویستی تۆ

***

دەبێ یەکێ بدۆزمەوە

خۆشی بوێم

تا ئاستێ کە لەم شەوە ناخۆشانەدا

باوەشی بۆ من و دنیایەک ماندوویی بکاتەوە

هیچ نەڵێ...

هیچ نەپرسێ...

***

دوورگەیەکە ئەوینی تۆ

دەستی خەیاڵیش پێی ناگا

خەونێکە لێکنادرێتەوە

بە ڕاستی ئەم ئەوینەی تۆ

گوڵە یان خەنجەر؟

یا شەمی ڕووناککەر؟

یان تۆفانی ڕووخێنەر؟

یان ویستی لە شکان نەهاتووی خوای سووڕێنەر؟

 

هەموو ئەوەی کە دەیزانم

ئەوەندەیە

تۆ ئەوینی منی و

ئەو کەسەش کە ئەویندارتە

بیر لە هیچ شت ناکاتەوە

***

بابەتی نوێ:

حیزب وەک سەنتەر، ستراتژیی حیزب وەک سەنتێز

سەردەمی ئێستا، سەردەمی بەئاگاهاتنەوەی هەرچی زیاتری نەتەوە بندەستەکانە. سەردەمی ‏هەوڵدانی بە کۆمەڵی کۆمەڵگا ژێردەستەکان بۆ سڕینەوەی سێبەری دا...