۶/۱۲/۱۴۰۱

ئەو ساڵانە

 هەر وەک بیرەوەری

کە ئینقلابی ئێران کرا، زۆر دەستە و گروپی سیاسی - چەکداری ساز بوون. زۆریان بە گوندەکانی کوردستاندا دەگەڕان و جەولەیان لێ دەدا. یەک لەو گروپانەی کە لە ساڵەکانی سەرەتای دەیەی شەست و پێش داگیرکرانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، جار و بار ڕێیان دە گوندەکەی ئێمەش دەکەوت، گروپێکی ١٥ - ٢٠ کەسی بوون بە ناوی "چریکەکانی فیدایی - ئەرتەشی رەهایی بەخش". ناویان لە قەدەر ڕێژەیان نەبوو. ئەوەندە کەم بوون کە مرۆڤ نەیدەتوانی باوەڕ بکا ئەوان دەتوانن "ڕەهاییمان پێ ببەخشن"! بە ناویانەوە دیار بوو کە لقێک لەو چەندان لق و ڕێکخراوە زۆرە بوون کە لە "سازمان چریکهای فدایی خلق ایران" جیا ببوونەوە. 

پێکهاتەیەکی سەیریان هەبوو. کەمتر وا بوو دوانیان بە یەکەوە هاوزمان بن. زۆربەی ئەندامەکانی لە نەتەوە نافارسەکانی ئێران بوون. لە بیرمە یەکیان ناوی ناسر بوو. دەیکوت پێم دەڵێن هیوا. خۆش ئەوە بوو هیچیشیان ناوە ڕاستەقینەکەی نەبوون. دواتر کە وەک فەرماندەی گوردانی ٣١ی بۆکانی کۆمەڵە لە کاتی گرتنی پایەگایەک لە ناوچەی فەیزوڵڵابەگیی بۆکان گیانی بەخت کرد، زانیم کە ناوی مەنوچێهری قەلعە میاندواوی بوو. ئینسانێکی زۆر قسە خۆش، خاکی و خۆڕێکخەر بوو. وێدەچوو بەرپرسی دەستەکە بێ. هەرچەند ئەوە بە ئاکاریەوە دیار نەبوو. لە بیرمە جارێک کە بە میوانی وەبەر ماڵی ئێمە کەوتبوو، هەوڵم دا تفەنگەکەی لە شان بکەم. کەڵاشینکۆف بوو بەڵام زۆر قورس بوو. هەم لە ترسی ئەوە کە نەکا نەزانم و شتێک لە تفەنگەکەی بکەم و هەمیش لە بەر ئەوە کە هێزم پێی نەدەشکا، تفەنگەکەی لەگەڵ لە شان کردم، بەڵام هەتا دامنایەوە، دەستی هەر بە تفەنگەکەیەوە بوو. 


 بە گشتی مرۆڤی زۆر بێ ئازار و بە ئەدەب بوون. خەڵک ئەوەندەی لە دەستیان هاتبا ڕێزیان دەگرتن و وەک پێشمەرگەی کوردستان، خواردن و پێداویستییان بۆ دابین دەکردن. کە دەهاتنە ناو دێ، یەکڕاست ڕێگای مزگەوتیان دەگرتە بەر. هەتا کابان لە ماڵەوە نان و چێشتیان ساز دەکرد و یەک - یەک و دوو - دوو بە سەر ماڵاندا دابەش دەکران، پیاوەکان لە مزگەوت لە دەوریان کۆ دەبوونەوە و قسە و باس و جەفەنگیان دەکرد. هیندە هاتبوون لەگەڵ خەڵکەکە وەک ئاشنا و ڕۆشنایان لێ هاتبوو. ئێمەی منداڵە ورکە کەمتر وا هەبوو ڕێی نێو مزگەوتێمان بدەنێ. ئەگەر سەرما نەبا، ئەوە لە بەر هەیوانی مزگەوتەوە سەرمان بە شووشەی پەنجەرەکانەوە دادەگرت و هەستی فزوولی خۆمان دادەمرکاند. ئەگەریش زستان با، ئەوە خۆمان دەخزاندە ناو پێشخانەکە و لەوێوە جار و بار بە قسەیەک یان خەبەرێک لەگەڵ تینی هاڵاوی نێو مزگەوت ،خۆمان گەرم دەکردەوە. کەماڵ ناوێکیان لەگەڵ بوو لوڕ بوو. تفەنگێکی پێ بوو دەیانگوت بازووکەیە. لە شانی پێشمەرگەی دیکەدا نەمدیتبوو بۆیە سەرنجڕاکێش بوو. چەند فیشەکی ئەستووری بە قەدوە بوو. دەنگی زۆر خۆش بوو. زۆر جار لە مزگەوتێ گۆرانییان پێ دەگوت. من ئەو گۆرانیی "دایە دایە وەختێ جەنگە"م بۆ یەکەمجار لە دەنگی کەماڵ گوێ لێ بوو.  


ئاخر کەسی ئەو گروپەم کە بۆ دوایین جار دیتەوە مارتین ناوێک بوو. پیاوێکی گەڕاوە و لە هاوڕێکانی بڕێک بە تەمەنتر بوو. هەرمەنی بوو. کوردییشی باش دەزانی. نێوەڕۆیەکی هاوین لەبن دارە بییەکانی مەزراکەمان نانوچامان دەخوارد کە مارتین لە لای غەوساباتەوە پەیدا بوو. ناوچەکە داگیر کرابوو. پاسدار خەریکی خۆڵ هەڵدانەوە و پایەگا درووست کردن بوون. لە زۆر شوێن "تەئمینی جادە"یان دانابوو. بۆیە بە هاتنی مارتین هەموو واقمان وڕ ما! بەڵام ئەو خۆی تێک نەدا. لەگەڵمان دەستی بە خواردن کرد. ئێمە لێی بە گومان بووین کە ڕەنگە بچێ خۆی تەسلیم بکاتەوە. نازانم چاوی بە پرسیاری ئێمەی خوێندەوە یان چی، بە حاستەم دەمانچەی ژێر کراسەکەی نیشان داین و وای تێگەیاندین کە بە دوای تێکۆشانێکدا دەچێ. نانی خوارد، ماڵاوایی لێ کردین و بۆ تا هەتایە لە لامان ڕۆیشت.



۶/۱۰/۱۴۰۱

میوانداریی سکرتاریای حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە لاهوور شێخ جەنگی


سەبارەت بەو نیگەرانیانەی کە لە یەکخستنەوەی ئۆرگانەکانی حیزبی دێموکرات لە لای هێندێک لە ئەندامانی حیزب هاتووەتە ئاراوە، ستاتووسێکم نووسی و لە گەڵیدا وێنەیەکی سکرتاریای حیزب لە کاتی میوانداری لە میوانەکانیشم دانا. وێنەکە لای بەشێک لە دۆستان پرسیاری هاتەوە سەر کە بەڵێنم بە هێندێک لە دۆستان دابوو بە تایبەتی هۆی هەڵبژاردنی ئەو وێنەیە بنووسم:

١- وێنەکە سکرتاریای حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە دوای یەکگرتنەوەیە کە لەوێ کەسە دووهەمەکانی دوو لایەنی پێش یەکگرتنەوە، بە یەکەوە بۆ یەکەمجار میوانداری لە میوانان دەکەن. وەک ئاماژەیەک بە یەکگرتوویی حیزب. لە ستاتووسەکەشدا باسی یەکگرتنەوە و بە یەک کردنەوەی دوو ئۆرگانەکان کراوە کە سکرتاریا یەک لەوانە. کەواتە وێنەکە بێ پێوەندی نییە.
٢- ئەوەی لە وێنەکەدا زیاتر سەرنجی دۆستانی ڕاکێشاوە، هەبوونی میوانێک بە ناوی لاهووری شێخ جەنگی‌یە. هاوسەرۆکی پێشووی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان. ئەویش بەو هۆیە کە یەکێتی و پارتی لەم ساڵانەی دواییدا ڕەنگە تەنیا لە سەر دوو خاڵ زۆر کۆک بووبن کە یەکیان بە شەیتان کردنی ئەو پیاوە و ئەویدی پیرۆزبایی نەکردنی مەکتەبی سیاسییەکانی دوو لایەن لە یەکگرتنەوەی ڕیزەکانی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران.
٣- سەبارەت بە بڕیاردان لە سەر ئەو خیانەت و خراپەکاریانەی کە لە لایەن یەکێتی و پارتییەوە دەدرێنە پاڵ ئەو پیاوە، ئەرکی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران نییە بڕیاری لە سەر بدا یان پاشکۆیەتیی قسەی ئەوان بکا. ئەوە یەکێتی و پارتین کە هەتا ئێستا دەبوو لە دادگا و مەحکەمەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستاندا ئەو تۆمەتانە یەکلایی بکەنەوە. دەشزانین کە لاهوور ئێستا نە حیزبی هەیە و نە هیچ دەزگایەکی سەربازی و ئەمنی دەیپارێزێ. پرسیار ئەوەیە کە چۆنە هەردوو لایەنی پارتی و یەکێتی لە کردەوەدا گوێیان لەو هەموو خیانەتە گەورانە ئاخنیوە کە دەیدەنە پاڵ ئەو پیاوە و تەنیا لە قسەدا هێشتوویانەتەوە؟! یەکێتی کە دەڵێ لاهوور هەموو سەرکردایەتییەکەی دەرمانداو کردووە، خۆ قەت لاهووری لەوە بێ دەسەڵاتتر دەست ناکەوێ و لە ژێر حوکمی ئەو حیزبەشدا دەژی. ئەدی بۆ نایداتە دادگا؟ پارتی کە هەموو شکستی ریفراندۆمی بە سەر ئەو پیاوەدا هێناوە و بە خیانەتکاری لە قەڵەم دەدا، ئەگەر ڕاست دەکا بۆچی دادگایەکی گەورەی لە جۆری ئەوەی لە بەغدا بۆ سەددام ساز کرا، لە هەولێر بۆ لاهوور بەرپا ناکا تا ئێمەش سەیری بکەین و لە خۆڕا ئەشەدەمبیللا لێ نەدەین؟!
٤- پێوەندیدار بە پارتی و ریفراندۆم و سەرەنجام شکاندنی کاسەی شکستی ریفراندۆم لە سەری لاهووردا، من بەش بە حاڵی خۆم ئەو کاتیش و ئێستاش ریفراندۆمم زیاتر بە کایەیەکی حیزبی لە باشوور زانیوە. لە گەڵ ئەوەدا بە دڵ لە گەڵ هەر هەوڵێک بۆ سەربەخۆییم، بەڵام هیچکات ئاقڵم نەیبڕی کە ئەو کارە بۆ سەربەخۆیی بێ و سەربەخۆیی بەشێک لە کوردستانی لێ بکەوێتەوە. وەک چۆن قەتم باوەڕ بەو دروشمانەش نەکرد کە سەردەمانێک پەکەکە بۆ باشوور - باکوور - ڕۆژهەڵات هەڵیگرتبوو و وەک دەبینین ئێستا لە کوردایەتیش پەشیمانە و کردوویە بە برایەتیی گەلان.
لە ناو قەیران و گوشارەکانی ئەو کاتدا، ریفراندۆم کارتێک بوو کە پارتی دێموکراتی کوردستان ڕایکێشا تا هەم لایەنە بزێو و زماندرێژەکانی باشووری پێ دەمکوت بکا، هەم مەترسیی تێکچوونی باڵانسی هێز بە قازانجی یەکێتی ڕابماڵێ و هەمیش لە بەغدا وەک کارتی جیابوونەوە یاریی پێ بکا. دیارە لەوەدا من پارتی بە خەتاکار نازانم و وەک حیزب حەقی خۆیەتی سیاسەت بکا. بەڵام ئیدی ئێمەش ئەو حەقەمان هەیە کە نەهێڵین بەو فێڵە و بە بیانووی دۆستایەتی و کوردایەتی و ناسیۆنالیستی بمانکا بە پاشکۆی خۆی.
دوای ئەنجامی ریفراندۆم، پارتی دارێکی دا دەست یەکێتی کە هەمووی پیس بوو. وەک چاوەڕوان دەکرا، کەرکووک و ناوچە نەفتاوی و کێشە لەسەرەکان کەوتنە بەر هەڕەشەی حکومەتەکانی عێراق و ئێران و تورکیە و تەنانەت ئەمریکاش. لە حاڵێکدا پارتی ئاڵاهەڵگری ریفراندۆم بوو بەڵام ئەوەی کە دەبوو لەوێ شەڕ بکا، یەکێتی بوو. ئەگەر شەڕی کردبا، هێز و جوغرافیا و هاوکێشە سیاسییەکان لە زیانی بوون و شەڕەکەی خۆتڕێن بوو. شەڕیشی نەکردبا، ناوی خیانەتی لە سەر بوو. سەرباری هەمووی ئەوانەش لە بەردەم دوو دۆڕانی دیکەدا بوو؛ بە گیرانەوەی ئەو ناوچانە هەم سەرچاوە ئابووریەکانی لێ دەستێندرایەوە و هەمیش ئەو ناوچانەی کە بە کردەوە گەڕابوونەوە سەر هەرێمی کوردستان و خەریک بوو باڵانسی هێز لە کوردستان بە قازانجی یەکێتی و بە زیانی پارتی تێک بدەن، لە دەست دەدا. ئەوەندەش کڵۆڵی سیاسەت بوون کە دوا جار بە دەست و دندووک و پێ پێوە بوون و هەموو فێڵێکیان لێ کرا.
٥- ئەوە ڕاستە ئاراسی برای لاهوور لە نۆکەرایەتی بۆ کۆماری ئیسلامیدا ئاوی لە ئاوەڕۆ دەرکردووە بەڵام هەتا ئێستا نە بە قسە و نە بە ئاکار شتێکی ئەوتۆ لە بەر دەستدا نییە کە لاهوور لە سەرکردەکانی دیکەی یەکێتی زیاتر لە ئێران نیزیک بێ یان نیزیک بووبێ. تەنانەت نەفسی لابرانی لە هاوسەرۆکی و دەرکرانی لە یەکێتی ناتوانێ بێ پێخۆشبوون و ڕەزامەندیی کۆماری ئیسلامیی ئێران ئەنجام درابێ. ئێرانیش هیچکات بە ئاسانی دەسبەرداری مۆرەی خۆی نابێ.
٦- یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە سەردەمی ڕێبەریی لاهووردا چ خەتا و خراپەکاریەکی زیاتر لە ئەوانی دیکەی بۆ حیزبی دێموکرات نەبووە. خۆ ئەگەر بێتە پای هەڵسەنگاندن و، تەحویل درانەوەی مستەفا سەلیمیشی لە سەر ساغ بکەینەوە، هێشتا خراپەی ڕێکخراوەی ژێردەستی لاهوور بە نیسبەت حیزبی دێموکرات و کوردی ڕۆژهەڵات بە قەد سەرە نینۆکێکی خراپەی یەکێتی و پارتیی ژێر ڕێبەریی مام جەلال و کاک مەسعوود نابێ.
٧- لاهوور بە حوکمی ئەوەی بۆ چەند ساڵان یەک لە دوو کەسی یەکەمی یەکێک لە حیزبە گەورەکانی کوردستان بوو، خاس یان خراو کەسایەتییەکی سیاسیی کوردە کە سەردانی حیزبی دێموکراتی کردووە و پیرۆزبایی ئەو سەرکەوتنەی لێ کردوون. ئەوە چاوەڕوانییەکی زۆر بێ جێییە کە پێمان وا بێ حیزبی دێموکرات دەبێ ببێ بە کاسەی گەرمتر لە ئاش و هەر چونکە یەکێتی و پارتی کێشە و شکستەکانی خۆیان بە سەر ئەو کابرایەدا هێناوە، ئەوە حیزبیش نابێ میوانداری لێ بکا کە بە ڕواڵەتیش بێ بۆ ئەمرێکی خێر سەردانی کردووە.
٨- حاشاهەڵنەگرە کە سەردانی لاهوور بۆ لای حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران مەبەستی خۆی لە پشتە. لاهوور کە لە گەڵ ئێران و یەکێتی و پارتی لە دژایەتی دایە، ڕەنگە بیهەوێ بە وەزن و قورسایی حیزب مانۆڕێک لە بەرامبەر ئەو لایەنانەدا بدا و بە دوای ئیمتیاز وەرگرتن لە ئێران و لە یەکێتی بێ بەڵام هەمووی ئەوانە نیشانەی قورستر بوونی حیزب بە دوای یەکگرتنەوەیە.
٩- بەڵام مەبەستێکی گرینگم لە دانانی ئەو وێنەیە نیشاندانی سەربەخۆیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە کار و بڕیارداندا بوو. شتێک کە پێش لە یەکگرتنەوە، خەڵکانێک پێیان وا بوو کەوتووەتە ژێر پرسیارەوە. لێرەدا دەبینین حیزب میوانداریی کەسایەتییەک دەکا کە پارتی و یەکێتی کردوویانە بە شەیتان بەڵام حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە هەمانکاتدا کە ڕێز لە دۆستایەتیی یەکێتی و پارتی و کەس و لایەنەکانی دیکەی دۆستی خۆی دەگرێ، میوانداریی ئەو میوانانەش دەکا کە ڕەنگە لایەنێک یان چەند لایەن خۆشیان نەوێ. بە واتایەکی دیکە حیزب بۆخۆی دۆستی خۆی هەڵدەبژێرێ و بۆخۆی بڕیار دەدا میوانداری لە کێ بکا یان نەکا.

واتای شەرزە لە دوو بەیتە شێعری نالی و هێمن‌دا

کاک جەلالی حەسەنزادە لە پەیامێکدا پرسیاری واتای وشەی شەرزەی لێ کردووم کە لەو دوو شێعرەی خوارەوەدا هاتووە:

ئەو پێیانەی "شەرزەی" کردووە کوتر و کوان

ماندوو نەبوو قەت لە هاتوچۆی جێژوان

                                     هێمن

ئەلا ئەی ئاسکی ناسک بە باسک

شکاندت گەردنی سەد شێری "شەرزە"

                                     نالی

دیارە کاک جەلالیش دەزانێ کە وشەی شەرزە لەو دوو شێعرەدا یەک واتا نادەن بۆیە هەردوو بەیتی بۆ نووسیوم.  
جاری وایە ڕستەیەک یان بەیتە شێعرێک وەها واتا بە وشەکانی خۆی دەدا کە پێت وایە مانای هەموویان دەزانی بەڵام ئەگەر واتای یەکیانت بە جیا لێ بپرسن، ڕەنگە دابمێنی. وشەی شەرزە لە شێعری یەکەمدا بۆ من ئاوایە. ئەو شێعرەم یەکەم جار لە نێوەڕاستەکانی دەیەی نەوەدی هەتاوی و بە گۆرانی لە دەنگی کاک محەممەدی ماملێ گوێ لێ بوو. نەمدەزانی شێعری مامۆستا هێمنە تا دواتر لە کتێبێکدا بە ناوی چەپکێک نێرگز -یان ناوێکی نیزیک لەوە-دا خوێندمەوە. کتێبەکە ئەو شێعرانەی مامۆستا هێمی تێدا کۆ کرابوونەوە کە لە دیوانەکانیدا نەبوون. جا یان بە هۆکارێک لە دیوانە شێعرەکانیدا چاپ نەکرابوون یان ئەو شێعرانە بوون کە مامۆستا لە ساڵەکانی کۆتایی تەمەنیدا هۆنیبوونیەوە.
وەک دەزانی من ئۆگریی زۆرم بە نالی هەیە و زۆرم دیوانەکەی هەڵگێڕ و وەرگێڕ کردووە. شێعرە کورتەکانی کە هەمیشە تام و چێژی تایبەتییان بۆم هەبووە و زۆربەشیانم لە بەرە. بە تایبەت ئەو شێعرەی کە وشەی شەرزەی تێدایە؛
سەراپای گوارە زەردی ترس و لەرزە
دەڵێی عاسی بووە لەو جێگە بەرزە

تا دەگاتە؛
ئەلا ئەی ئاسکی ناسک بە باسک
شکاندت گەردنی سەد شێری شەرزە
هەم لە بیرم بوو و هەمیش لە شێعرەکەدا بە ڕوونی دیارە کە شەرزە مادام پەسنی شێرە، دەبێ واتای بە هێز یان دڕی هەبێ کە بە تەنێش هەردوو واتای هەیە. هەروەها بە مانای تووڕە. بەڵام ئەو واتایە نابێ بۆ شەرزەی ناو شێعرەکەی مامۆستا هێمن درووست بێ. لێرەدا بە پێچەوانەی شێعرەکەی نالی، باسی بێ هێزی و لە کار کەوتنە. سەردانی ڤەژینلیکسم کرد کە بەشی زۆری فەرهەنگە کوردیەکانی دەخۆ گرتووە و بە دوای وشەکەدا گەڕام بەڵام سەیر بوو کە هیچکام لە فەرهەنگە کوردیەکان ئەو وشەیان تێدا نییە. چاوم لە هەنبانەبۆرینەش کرد کە لە بەر دەستدا بوو، بەڵام شەرزە و هیچ وشەیەکی لەوە نیزیکی تێدا نییە. هەر بۆیەش بە دوای لێکدانەوە و واتا کردنەوەی وشەکەدا ناچارین لە ڕووی هەڵکەوتی وشە لە شێعرەکەدا لێکی بدەینەوە:

ئەو پێیانەی شەرزەی کردووە کوتر و کوان
ماندوو نەبوو قەت لە هاتوچۆی جێژوان

وەک لە کۆی شێعرەکەدا دیارە، شاعیر سکاڵا لە دەست پیری و کەنەفتیی خۆی دەکا. پێیەکانی بە کوتر و کوان "شەرزە" بوون. وشەی کوتر لە کردارەکانی کوتان و کوتران داکەوتووە. بە مانای شتی کوتراو و هەلابوو. کوانیش بریتی لە دومەڵ و لوویە لە جەستەی مرۆڤدا. ئەم دومەڵ یان لوویە جاری وایە دەردەبێ، زار دەکاتەوە و کێم و هەوا دەردەکا. شوێنەکەی سەرەتا وەک برین و دوای ساڕێژ بوونەوەش هەم وەک شوێنی زام و هەمیش وەک گرێیەک کە جاری وایە شوێنەکەی قووڵ دەبێ، لە سەر جەستە دەمێنێتەوە. بەو پێیەش شەرزە بوونی پێ لە ئەنجامی کوان و کوتاندا هاوکات کە ئاماژە بە لە کار کەوتن یان ناکارا بوونە، دەبێ بە مانای بڕبڕبوون و تێکچوونی ڕواڵەتی پێست بێ. ئاخر پێیەک کە زۆر کوترا بێ و زۆر جار کوانی لێ هاتبێ، پڕ دەبێ لە ئاسەواری زام و، پێست بڕبڕی تێدەکەوێ.

زۆربەی فەرهەنگە فارسیەکانیش شەرزەیان هەر بە پەسنی شێر و بە واتای بە هێز و زۆر تووڕە هێناوە بەڵام فەرهەنگی دێهخودا وشەی "شەرز"یشی گرتووە کە جگە لەوە شێوەیەکی دیکەی وشەی شەرزەیە و ئەو واتایەشی بۆ هێناوە کە شەرزە هەیەتی، لە فەرهەنگەکانی "ناظم الاطبا" و "منتهی الارب"ی عەرەبیەوە بە "بڕین" و "بڕین و لەت کردن"یش واتای کردۆتەوە. ئەوەش لەو واتایەمان نیزیک دەکاتەوە کە لە شێعرەکەی مامۆستا هێمندا هەیە. بەو پێیە پێی شەرزە پێیەکە کە ئاسەواری بڕبڕ بوون و کوترانی بە سەرەوە ماوە. 

بابەتی نوێ:

حیزب وەک سەنتەر، ستراتژیی حیزب وەک سەنتێز

سەردەمی ئێستا، سەردەمی بەئاگاهاتنەوەی هەرچی زیاتری نەتەوە بندەستەکانە. سەردەمی ‏هەوڵدانی بە کۆمەڵی کۆمەڵگا ژێردەستەکان بۆ سڕینەوەی سێبەری دا...