زمانی کوردی زمانێکی دەوڵەمەندە. بۆ زۆر واتا، زیاتر لە وشەیەکی هەیە. بەڵام جاری وایە وشەیەکی بێگانە خۆی دە ناو ئەو زمانەدا خزاندوە و بواری بە گەشە کردنی وشە خۆماڵیەکە نەداوە. هەشبووە کە وشە خۆماڵیەکە خوێندنەوەی هەڵەی بۆ کراوە و پێش لە گەشە سەندنی گیراوە. مێهرەبانی یەک لەو وشانەیە.لە گەڵ هاتنی زستان و وەرزی سەرما، لە ناو شارەکانی ئێراندا دیاردەیەکی جوان سەری هەڵداوە. دیاردەی "دیواری میهرەبانی". ئاوێزە یان رەختاوێزیان بە دیوارانەوە داکوتاوە و جلوبەرگی گەرمی زستانەیان پێوە هەڵواسیوە. داوا لە رێبواران دەکەن کە ئەگەر پێویستیانە هەڵگرن و ئەگەر هەشیانە دانێن.
کوردستان وڵاتێکی شاخاویە و زستان و سەرمایەکی زیاتر لە زۆربەی شارە فارس نشینەکانی هەیە. بە تایبەت ئەمساڵ بەفر و سەرمایەکی زیاتر لە چەند ساڵی بەرێ، رۆژهەڵاتی کوردستانی گرتۆتەوە. کوردەکانی رۆژهەڵاتیش بە لاسایی ئەم هەنگاوەی لە تاران و شارە گەورەکانی دیکەی فارس نشینەوە دەستی پێ کرد، دیواری خۆیان دانا. بەڵام لە زۆربەیاندا هەمان تێکستی فارسیی "دیوار مهربانی" بە سەر دیواری جلوبەرگە هەڵواسراوەکانەوە داکوتراوە. لە یەکێک لەو وێنانەش دا کە وا بزانم شاری پیرانشارە، چالاکان خەریکی هەڵواسینی پلاکاردێکن کە تێکستەکەی بە "دیواری دڵسۆزی" مانا کراوەتەوە. بەڵام دڵسۆزیش پڕ بە پێستی مانای مێهربانی نییە.
لە زمانی کوردی دا وشەی نیزیکتر لە میهرەبانی، بەزەییە. لە هەنبانەبۆرینەدا ئەم وشانە بۆ واتای بەزە و بەزەیی هاتون:
بەزە: دلۆڤانی، روحم، دڵنەرمی
بەزەوی: بەزە، روحم
بەزەیی: بزی، بەزە، روحم
وشەی بەزەیی لە کرداری "زان" و "زایین" داکەوتووە. ئەویش بریتیە لەو هەستە پڕ لە بەزەیی و میهرەبانییەی کە گیانداری تازە زاو بۆ بێچووەکەی هەیەتی. ئەم لێک کەوتە لە وشەکانی روحمی بە واتای بەزەیی و رەحەم‌ی بە واتای منداڵدان لە زمانی عەرەبیش دا هەیە.
بەڵام ئاخۆ میهرەبانی لە ناو کوردان دا چی لێهات؟!
وشەی مێهرەبان و مێهرەبانی لە دوو بەشی مێهر و بان پێکهاتوە. مێهر پێوەندی بە ئایینی میتراییەوە هەیە و میتراش هەمان مەتەر و "مادەر"ی بە واتای دایکە. پێشینیانی ئێمە لە باسی خوڵقانی مرۆڤ دا پێیان وا بووە مرۆڤ لە دایکێکی ئاسمانی بووە یان دایکێک لە ئاسمان مرۆڤی لێ بووە. بەو دایکە ئاسمانیەیان دەگوت میترا بە واتای دایک یان ئاڵامیترا بە واتای دایکی بان یان سەروو. مێهر یەکێک لە شێوەکانی وشەی "میترا"یە.
لای پێڕەوانی میترا وا گوتراوە کە میترا لە ئەشکەوت یان کەلێنە بەردێک (مەڕە - مێهرە) هاتە دەر. گایەکی کرد بە قوربانی. هەر شوێنێک کە خوێنی ئەم گایەی بە سەردا پڕژابێ، سەوزایی و بە پیت و بەرەکەتە. هەر لەو ئەفسانەیەو لە ناوی میتراوە دوو وشەی "مێرگ (مێهر+گ)" و "مەزرا (میثرا یان مەثرا)" داکەوتن. وشەی میترا بە شێوەگەلی: میثرا، میترا، مەتەرا، مێهرا، مێهر، مێر، میر و رەنگە شێوەگەلی دیکەش تۆمار کراوە:
مێرگ: چیمەن، گیاجاڕ (هەنبانە بۆرینە)
مەزرا: کێڵگە، موچە، جێگەی شت لێ چاندن
میترا/میثرا/مەثرا، مەزرا
کورد نابێ سڵ لەو وشانەی خۆی بکاتەوە کە دەروجیرانەکانی وەریان گرتوە و بەرگی خۆیان بە بەردا کردوە. بۆ وێنە عەرەب وشەی مەزرایان کردۆتە "مزرعە" و لەوەشەوە بنەمای " زرع "یان بۆ داتاشیوە. بەڵام ئەمە نابێ فریومان بدا کە بنەمای مەزرا، درعی عەرەبییە. ئەمە راست نییە.
مێهر یان میترا گەلێک وشەی دیکەی لە زمانی کوردیدا لێ کەوتۆتەوە کە رەنگە بۆ ئەم بابەتە گونجاو نەبێ زیاتری لە سەر بدوێم. بەڵام سەبارەت بە وشەی "مێهر" و مێهرەبان"، ئەم وشەیە لە زمانی کوردیدا بە هۆی ئەو گۆڕانەی لە گۆ کردنیدا هەیە، واتای جیاوازی لێ کەوتۆتەوە. ئەویش شێوەی گۆ کردنی بە "مێر" یان "میر"ە.
مێر بە هەڵە واتای "پیاو"ی گرتوە. مێری کوردی و "مەرد"ی فارسی، لە وشەی میترا کەوتوونەوەو واتای جیاوازیان وەرگرتوە. تەنانەت "امیر"ی عەرەبیش هەر لە مێهر کەوتۆتەوە. ئەوەش بۆ دوو هۆ دەگەڕێتەوە:
یەکەم میترا بە پێی ئەو باوەڕەی لە سەرەوە ئاماژەی پێ کرا، سەرەتا دایک و بەو پێیەش ژن بووە. ئەمە بە پێی باوەڕی سەرەتایی مرۆڤەکان بۆ میترا بووە. دواتر ئەم باوەڕە بووە بە دین و داڕێژراوەتەوە. سەرەتا وەک مرۆڤێک کە ژن و پیاویی نادیار و ناگرینگە، پێشان دراوە. بەڵام دواتر و بە تایبەت لەو سەردەمەدا کە میترائیسم بەرەو رۆژئاوا گەشەی کردوە، میترا لە وێنەی کوڕە جحێڵەیەکی ئازادا خەریکی کوشتنەوەی گایە.
دووهەم؛ میترا خوای شەڕ و ئازایەتی بووەو ئازایەتیش پیاوان بە سفەتی خۆیانی دەزانن. هەروەها میترا خوای پەیمان و بەڵێنی‌یەو لە کۆمەڵگای پیاوسالار دا ئەم پەیمان و بەڵێنی‌یە وەک خسڵەتی پیاوانە چاوی لێ کراوە. بەم جۆرە مێر وەک سفەتی پیاوانە داکەوتووە. لەم مێرەش، کۆمەڵێک وشە داکەوتوون کە مێر و مەرد لەوانەن. هەڵبەت ئەوە بەو مانایە نییە کە ژنان بە یەکجاری لە پەسنەکانی میترا بێبەری کراون. مێرێ و مرۆت (مێهر دۆت، کچی مێهر) لەو نمونانەن. بەڵام پشکی شێر هەر وا بۆ پیاوانە. وشەی مەردۆم لە مێهرتۆم، مێرتۆم بە واتای توخمی مێهر یان میترا کەوتوەتەوە. لە مەردۆمیشەوە، مەرد و مێرد بە واتای پیاو داکەوتوە. بەڵام سەرەڕای باوبوونی زیاتری وشەی مەرد لە ناو زمانی فارسی دا، وشەی مێهر بە واتای بەزەیی ماوەتەوە. ئەمەش هەمان پەسن و سفەتی بەزەییداری میترای سەرەتایە وەک دایکی مرۆڤایەتی. لێ کورد زیاتر باری ئازایەتی و مانەوە لە سەر پەیمان و بەڵێنی لە میترائیسم وەرگرتوە کە نیشانەی گەشەکردن و پەرەگرتنی دواتری میترائیسم وەک دین لە ناو کوردان دایە. بوونی وشەی "بەزەیی"ش زیاتر هۆکار بووە کە وشەی مێهرەبانی لە ناو کورد دا بە شێوەی پێویست بە کار نەیە و وشەش لە بە کار بردن دا گەشە دەکا و لە سەر زمان و لە ناو زمان دا لە قالب دەدرێ.
