۵/۲۲/۱۴۰۱

چەند تێبینی‌م سەبارەت بە پێشەوای مەزن و بنەماڵەی بەڕێزی قازی



بەڕێزێک ئەو ئاگاداریەی خوارەوەی بڵاو کردۆتەوە:
(بۆ ئاگاداری ڕای گشتی و هەموو خزمان و دۆستان و نیزیکانی کۆچی تاقانەکەی پێشەوا جەنابی کوڕی ڕەش ئاغا، ئێمه وەکوو بنەماڵەی جەنابی سەعدولقوزات له ئێستاوە پشتیوانی خۆمان بۆ جێگرەوەی بەڕێزیان کاک کاوە قازی دەردەبڕین و حازرین بە هەموو شێوەیەک و هەموو جۆرێک پشتیوانی بەڕێزیان بین و کاک کاوە وەکوو جێگرەوە و جێ‌نشینی کۆچکردوو جەنابی کوڕی ڕەش ئاغا دەناسین و ئامادەیی خۆمان بۆ هەر چەشنە ئەوامیرێکی بەڕێزیان دەردەبڕین هیوادارم کاک کاوە بتوانن لەو ئەرکە پیرۆزه وەکوو هەمیشه سەربڵند و موەفەق بن،
بەسپاسەوە لە لایەن بنەماڵەی میرزا مەجید سەعدولقوزات)
مادام ئەو ڕاگەیاندنە ڕووی لە "ڕای گشتی‌"یە، بە پێویستم زانی ئەو تێبینی‌یانەی خوارەوە بە گوێی نووسەر یان نووسەرانی بگەیەنم:
یەکەم؛ سەردەمی عەشیرەگەری و کۆپی کردنی ئەو سیستمە گەندەڵەی لە باشوور حاکمە، بۆ ڕۆژهەڵات ئێکسپایەر بووە.
دووهەم: وەک میرات و باو، لە ناو بنەماڵەدا ئاسایی‌یە کوڕ جێگای باوک بگرێتەوە. بە تایبەت کە کاک عەلی خودا عافووی کا، نە پاشا بوو، نە سوڵتان بوو و نە ئاغا و فیئۆدال. مرۆڤێک بوو وەک هەموو مرۆڤی ئەم سەرزەمینە و باوکێکی ئاسایی بۆ مناڵەکانی خۆی. ئیدی ڕاگەیاندنی جێگرەوە بۆ بەرچاوی بیروڕای گشتی، بۆ چی و بۆ کام مەبەست و بۆ چ دەسەڵات و پۆست و پلە و پایەیەک؟
سێهەم؛ سەردەمی بەیعەت و بەیعەتکارییش بە سەر چووە. بە تایبەت ئەگەر بەیعەتخواز شێخ و پیری تەریقەت نەبێ و هیچ دەسەڵاتێکیشی نەبێ ئەوە هەر زۆرتر بێ جێ دەنوێنێ.
چوارەم؛ پێشەوای مەزن بە ئاکار و گوتاری خۆی نیشانی دا کە قەت لە گەڵ ئەو سیستمی سیلسیلایەتی و پاشایەتییە نییە. حەزی لە شایەتی با، سیستمی پاشایەتی دادەنا و خۆی دەکرد بە قازی محەممەد شا و کوڕی ڕەشیش بە وەلیعەهد! بەڵام ئەو ئەوەی نەکرد و سیستمی کۆماریی دانا. چونکە کۆماری کوردستانی نە بۆ خۆی یان بۆ بنەماڵەی قازی بەڵکو بۆ خەڵکی کوردستان دانا. لە سەردەمی کۆماری کوردستانیشدا هەمیشە خۆی لەوە پاراست کە بنەماڵەی قازی بکا بە کاربەدەستانی سەرەکیی کۆمار و خەڵکی دیکە پەڕاوێز بکا. لە کابینەکەیدا تەنیا شەهید حەمە حوسێن خانی سەیفی قازی لە بنەماڵەی قازی، وەزیر بوو. باقی وەزیرەکان و کاربەدەستانی پلە بەرزی دیکە لە خەڵکی دیکەی کوردستان بوون.
پێنجەم؛ بنەماڵەی قازی پڕە لە پیاو و ژنی زانا و ئازا. بۆخۆیان مێژوویەکن لە قارەمانەتی و زانایی. کتێبخانەیەکی گەورەن بۆ کورد. زۆریان لە کاک عەلی گەورەتر، زاناتر و تێکۆشەرتر بوون و هەن.
شەشەم: بنەماڵەی قازی بەشێکن لە خەڵکی تێکۆشەری کورد. نە زیاترن و نە کەمتر. گەورە و بچووکیی ئەوان و هەموو ئینسانەکان بە ئاستی کار لە دەست هاتوویی و تێکۆشانیانە. بۆیە هیچ پێویست ناکا بیانکەی بە عەشیرەت یان ئەو هەموو ئاغا ئاغایەیان لێ بار بکەی و لەو خەڵکەیان جیا بکەیتەوە.
حەوتەم: مرۆڤەکان ئەگەر کاریان لە دەست بێ، خۆ بە بنەماڵە و هۆز و عەشیرە یان ئەم کەس و ئەو کەسایەتییەوە هەڵناواسن.
هەشتەم: لە گەڵ ئەوەدا کە زۆرم لە سەر بنەماڵەی قازی خوێندۆتەوە و دوور و نیزیکیش بەشێکیان دەناسم، یەکەم جارە وشەی "سەعدولقوزات"م گوێ لێ دەبێ.
ڕێز و حورمەت

بابەتی نوێ:

سوججەی سوور

لە کوردستان جۆرێک ماری ڕەنگ سووری کاڵ یان ئاڵ هەیە کە ماری سجە، سوجە یان سوججەی سوور و هەروەها "شیلە" ماریشی پێ دەگوترێ. مارەکە بێ...